Pebe’s bos

Hoe het Peebos aan zijn naam is gekomen blijft vooralsnog in nevelen gehuld. De meest gehanteerde uitleg van het voorvoegsel Pee- of Pebe- is dat het bos het bezit zou zijn geweest van een vrijgezel Pebe of Piebe. De herkomst van dat gerucht is waarschijnlijk het zogenaamde schoolmeestersrapport van Doezum1, maar zelfs in de vroege 19e eeuw ging het al om een gerucht en of het waar is kunnen we ons afvragen2. Eigenlijk is alleen zeker dat er in het gehucht inderdaad een bos gestaan heeft en dat het Pebebosch en later kortweg Peebos is gaan heten. Afhankelijk van de meetmethode was dit zelfs een van de grootste bossen van de provincie Groningen van de vroege 19e eeuw, laat staan van het Westerkwartier3. Toegegeven, dat zegt eigenlijk vooral iets over het landschap van de provincie.

Pebe’s bos, het onderwerp van dit artikel, is echter van veel recentere aard (en ook wat kleiner). Rond 2004 heerste namelijk al een lang gekoesterde wens om een nieuw bos te planten in het Peebos. De oudsten uit de streek hadden toen nog geholpen met het kappen van het laatste stukje ‘Peebos’, waarmee Pebe zonder bos kwam te zitten. En wat is een Peebos zonder bos? De tijd was begin deze eeuw rijp om wat te doen aan deze historische boomkap.

Het project

Meerdere wensen en uitdagingen kwamen in feite samen waardoor de kans en bereidheid ontstond om iets te organiseren. Primair waren de Doezumermieden als natuurgebied niet goed te bereiken voor recreatieve doeleinden. Tegelijkertijd waren een aantal Doezumers c.q. Peebossers zogezegd klaar om de mogelijkheden te inventariseren om het Peebos in ere te herstellen. Een samenwerking werd aangegaan om één en ander te combineren. Aanjagers waren voornamelijk de lokale afdeling van Staatsbosbeheer en de op te richten werkgroep Bos van Pebe4, uiteraard in overleg en samenwerking met de toenmalige Gemeente Grootegast en andere betrokken partijen. Lokale bewoners werden in stelling gebracht en voor de ontwikkeling van het bos en wandelpaden werden subsidies aangevraagd. Vanwege de eigendomssituaties in het gebied bleek het niet mogelijk om een nieuw bos te ontwikkelen op de percelen waar het historische Peebos ooit heeft gestaan. Pragmatisch werd daarom voor een perceel van Staatsbosbeheer gekozen, dat in feite ten noordwesten van het oude Pebebosch gesitueerd is5.

Lokale bedrijven sponsorden vervolgens een ontwerptekening6 en het daaraan gekoppelde benodigde grondverzet voor het bos. De hulp van tientallen kinderen was in ieder geval overduidelijk nodig en werd uiteindelijk ingeroepen tijdens de nationale boomplantdag des jaars 2006. Naderhand werd door buurtbewoners en betrokkenen de laatste (noordelijke) fases van het bosplantsoen aangelegd. Strikt genomen werd het bos nog iets verder noordelijk doorgetrokken, maar de bomen die daar geplant werden konden niet wortelen7. Ook alle benodigde infrastructuur voor het wandelpad werd aangelegd en aangesloten op andere wandelroutes die het gebied doorkruisen. Daarmee heeft dit Pebe’s pad nu aansluiting op verschillende wandelroutes met bijvoorbeeld het Pettenpad, Melle’s pad, het Olde Syelroepad en het Blotevoetenpad. Niet alle geplande ingrepen voor het bos en het pad zijn overigens helemaal in uitvoering gebracht.

Figuur 01: Deze foto is waarschijnlijk van de boomplantdag, waarbij de buurt druk bezig is met de aanleg.

Andere ideeën

Voor zowel de wandelpaden als het bos waren er tijdens het project verschillende plannen en ideeën die om uiteenlopende redenen een andere uitwerking hebben gekregen. Zo is er nog gesproken over het uitgraven van de laagte (hier een relatief begrip) direct ten westen van Peebosserdwarsweg 6 om een waterplas te creëren. Hier zou dan vanuit het bos een uitloop van een wandelpad langs zijn gegaan. Ook geeft de Peebosserdwarsweg in de huidige situatie geen ontsluiting van de wandelpaden en is het een doodlopende eigen weg gebleven, maar over een mogelijke ontsluiting is op een gegeven moment wel gesproken8.

Bij het bos zelf stond een boomhut of uitkijktoren op de planning, die in de noordwestelijke hoek aan de wilg gebouwd had moeten worden. Deze had in theorie uitzicht over de Doezumermieden richting Friesland geboden, maar werd in de praktijk niet gerealiseerd. Met het schrappen van de boomhut was ook het slingerpad in het noordelijke gedeelte van het bos snel overbodig geworden en is deze al snel niet meer meegenomen in het maaien van de paden, op dit moment nog te herkennen als een boomloze strook, volgroeid met ondergroei. Ook een gedeelte van de ‘zuidelijke’ slinger is eenzelfde lot begaan. In de praktijk ging daarom nog slechts een enkel pad, grofweg diagonaal door het bos. Hoe de eerste aanleg is geweest is overigens in het veld prima te herkennen, het bos heeft zich om de voormalige paden heen gevouwen.

Figuur 02: Het ontwerp van Pebe’s bos. Voor een groot gedeelte is het bos zo aangelegd, maar vanaf het begin waren er al wijzigingen.

Anno 2024/2025

Ter hoogte van de waterplas in het bos is het pad de afgelopen jaren in de winter vaak erg nat, Staatsbosbeheer heeft daarom besloten het pad in het bos om te leggen richting de oostelijke helft van het bos, waar het om iets droger terrein gaat. Met de benodigde werkzaamheden, zoals zaagwerk is eind 2024 begonnen. Het nieuwe slingerpad is met zand iets opgehoogd en een nieuw bruggetje is neergelegd over de druppelvormige waterplas in het midden van het bos, eigenlijk precies op de plaats waar nog vele jaren een loopplank heeft gelegen die was blijven liggen na de boomplantdag in 2006. Een aantal stoeltjes (boomstronken) die gebruikt zijn rondom de boomplantdag liggen daar na twee decennia nog altijd in het water.

Figuur 03: Pebe’s bos in oktober 2024, aanleg bruggetje en nieuw wandelpad.

Het huis van Pebe?

De Peebosserdwarsweg reikt nu in een staat van steeds slechter wordende verharding ongeveer tot aan de zuidoosthoek van het bos van Pebe (overigens al snel niet meer begaanbaar en niet openbaar toegankelijk natuurgebied), maar vroeger liep deze verder door om met een boog weer terug te komen op de doorgaande weg. In de zuidwesthoek van het bos stond vroeger namelijk ook nog een woning9. De oplettende wandelaar zou een soort gracht kunnen zijn opgevallen, welke aan de noord- en oostzijde de plek markeert waar dit huis ooit gestaan heeft. Woonde Pebe hier misschien in de 18e eeuw? Nee helaas, dat kunnen we wel uitsluiten. De huisplaats is bovendien van recentere aard10. De toch wel opvallend brede sloot is vermoedelijk gegraven ter markering van het erf, waarmee dit mogelijk meteen wat opgehoogd kon worden. In eerste instantie was het tijdens de ontwikkeling van het bos niet de bedoeling om op deze plek bomen te planten, maar op een of andere manier te verwijzen naar het huis dat hier stond Dat is misschien nog een idee voor de toekomst. Hoe dan ook, op dit bosperceel werd vroeger dus geleefd, men had hier op de grens van Doezum en Opende ongetwijfeld een weids zicht over de landerijen met (knot)wilgen, petgaten, hooilanden en de Lauwers. Nu is hier het bos(je) van Pebe herrezen.

Figuur 04: Detail uit een veldwerk van het kadaster, 1873 (DJ 187416).
  1. Regionaal Historisch Centrum Groninger Archieven (RHC GrA) toegangsnummer 890 inventarisnummer 6.7. ↩︎
  2. Dit is bij ons in doorlopend onderzoek en onderwerp voor een ander artikel. Hoewel er inmiddels meer puzzelstukjes zijn dan rond het begin van deze eeuw, en er wel vermoedens bij ons bestaan, is er voor een goede etymologische verklaring van het bos nog altijd geen bewijs. ↩︎
  3. Eigen oppervlakteberekening (GIS) van het kadaster 1832. De discussie kan bijvoorbeeld gehouden worden over de definitie van ‘bos’ en wanneer een bos een aaneengesloten perceel betreft. ↩︎
  4. De notulen van deze werkgroep berusten in ons archief: Archief Old Doesum (OD). Toegangsnummer 11. ↩︎
  5. OD. Toegangsnummer 11, inventarisnummer 01. ↩︎
  6. Zie figuur 2. ↩︎
  7. Hier gaat de bodem in feite over in veengrond, waardoor de omstandigheden minder geschikt zijn. Dat het originele Peebos bijvoorbeeld niet op deze grond is ontstaan is daarmee ook meteen verklaard, historisch waren dit de natte hooilanden (mieden). ↩︎
  8. OD. 11-01. ↩︎
  9. Zie figuur 04. ↩︎
  10. Zie onderstaand detail. ↩︎
  11. Kadaster Kadasterarchief (KA). Kadastrale gemeente Grootegast. Leggerartikel 1915 (reeks 1). ↩︎
  12. KA. Kadastrale gemeente Grootegast. Leggerartikel 3085 (reeks 3). ↩︎
  13. OD. Huisplaats Database. 313 “C312”. ↩︎
  14. KA. Kadastrale gemeente Grootegast. Leggerartikel 4496 (reeks 2). ↩︎
  15. KA. Kadastrale gemeente Grootegast. Leggerartikel 3085 (reeks 3). ↩︎
  16. KA. Kadastrale gemeente Grootegast. Archief Hulpkaart. GTG00. sectie H. Archiefnummer 64. ↩︎

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.