Document
Metadata
Titel
Olde Gaef
Beschrijving
Waterloop. Komt voor als grensaanduiding in oudere akten. Zie verklaring.
Verklaring
Zie ook: https://www.dosum.nl/2024/01/18/de-olde-gaef/
De Oude Gaaf (Olde Gaef) is zeer waarschijnlijk een oude watering die de dorpsgebieden van Opende en Doezum mede moest helpen ontwateren. Deze had daarmee mogelijk dezelfde functie als de ten noorden gelegen Oude Zijlroe. De naam lijkt na verloop van tijd vergeten geraakt, voor zover bij ons bekend staat het ook nergens op een kaart vermeld. Locatiebeschrijvingen in verschillende bronnen wijzen echter op een ligging tussen de oude Zijlroede en de Kaleweg en een west-oostelijke oriëntering van Opende richting Doezum[1][2][3][4] Als we de eerste kadastrale kartering, oude luchtfoto’s en recente satellietbeelden bekijken is er eigenlijk maar een enkele kandidaat-lijn in dit gebied die we vanaf Opende min of meer ononderbroken richting Doezum zien lopen, het kan bijna niet anders dan dat dit de Olde Gaef is. Van de loop is ter hoogte van het Blotevoetenpad in Opende dankbaar gebruikt gemaakt en vanaf de Jiltdijksreed loopt het Olde Syelroepad een stukje aan de Oude Gaaf. Ter hoogte van Opende lijkt de loop nog vrijwel intact te zijn. Verder richting Doezum is de loop minder goed te traceren en is deze ofwel al sinds lange tijd (gedeeltelijk) dichtgegooid. Ook kan het zijn dat de loop niet in dezelfde hoedanigheid of op dezelfde lijn heeft bestaan (zie figuur 1). Mogelijk vond men een aftakking richting de Zijlroe hier voldoende.
Al in 1610 wordt de Oude Gaaf (dan Olde Gaef, zie de transcriptie en figuur 2 hieronder) als zodanig genoemd[2], waarmee de watering een 16-eeuws bestaan eigenlijk niet kan ontlopen. Het zou zomaar kunnen dat de oorsprong van de watering in de middeleeuwen ligt. Verder wordt het gebied ‘de Leege’ genoemd in de akte. Die naam is tegenwoordig ook niet meer gebruikelijk, maar heeft dezelfde betekenis als het gebied dat van oudsher de Leegen werd genoemd (nu nog sportpark de Leegens) even verderop in Doezum, namelijk die van laaggelegen gebied. De betekenis van het toponiem Olde Gaef is onduidelijk. Vergelijk in ieder geval de (Olde) Gave in Midwolde. Het eerste woord ‘olde’ heeft de betekenis als oud, ofwel ‘is reeds vervangen door nieuwe watergang’ (buiten gebruik of van minder belang, voorlaatst uitgegraven). De oorspronkelijke betekenis van ‘Gaef’ kan duiden op gaaf als in ‘gift’, een geschenk. Waarbij dit laatste interpreteerbaar kan zijn als: geschenk voor de waterhuishouding (erg van belang). Ook ‘ongeschonden’, ‘in goede staat’, ‘intact’ zou hier passen. Een watergang welke in de middeleeuwen als essentieel of nuttig werd gezien in het landschap lijkt hier niet onaannemelijk. Gezien de hier gereconstrueerde ligging in laaggelegen gebied zou dit logisch verklaarbaar kunnen zijn. Het is voorstelbaar dat men gedacht had een oplossing gevonden te hebben voor een slechte waterhuishouding.
27-05-1610: Drie matten hooiland bevinden zich in de Leege, ten noorden de Olde Gaef en ten zuiden de Kaele wech. Berent Jansson in het oosten en Krye Thynga ten westen [2].
GeoCoördinaat
Type toponiem
Watering
Plaats
Doezum | Opende
Auteur
Sander Schuil